κατασκευή και συντήρηση δικτυακού χώρου
Λιγνίτης- Φως, Λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου
Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε κατά το σχολικό έτος 2003-04 με τη συμμετοχή μαθητών και της παιδαγωγικής ομάδας, αποτελούμενης από τους εκπαιδευτικούς: Αποστόλου Αικατερίνη, Αρβανίτη Τάσο, Ασημάκου Ευαγγελία Γλάρο Αντώνη και Μουσαφίρη Κυριακή.
Λιγνίτης-Φως: Κείμενα των μαθητών του προγράμματος
φωτογραφίες από την πορεία του προγράμματος
ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Να γνωρίσουν οι μαθητές το χώρο, την ιστορία και τον τρόπο που λειτουργούσε το λιγνιτωρυχείο
Να κατανοήσουν τη σημασία του για την τοπική κοινωνία (οικονομική άνθηση , περιορισμός της μετανάστευσης) , αλλά και για τη χώρα συνολικά (εξηλεκτρισμός, βιομηχανική ανάπτυξη)
Να αντιληφθούν τις αλλαγές στην κοινωνική και οικονομική ζωή, στις συνθήκες εργασίας, στις εργασιακές σχέσεις μέσα από την ιστορία του λιγνιτωρυχείου στο πέρασμα του χρόνου.
Να μάθουν την ιστορία του τόπου τους.
Να προβληματιστούν - και να προτείνουν εάν είναι δυνατό- τρόπους και ενέργειες που θα εμποδίσουν την καταστροφή των εγκαταστάσεων που έχουν απομείνει και να τις αντιμετωπίσουν σαν στοιχεία της νεώτερης βιομηχανικής εποχής.
επιστροφή στην αρχή της σελίδας
Να έρθουν σε επαφή με τους γεροντότερους
Να γνωρίσουν το χώρο που αποτέλεσε χώρο εργασίας για όλους σχεδόν του συγγενείς και γνωστούς των παιδιών κατά τα προηγούμενα χρόνια
Να μάθουν οι μαθητές να χρησιμοποιούν σωστά τα χέρια τους και μικροεργαλεία για την κατασκευή χειροτεχνιών.
Να μάθουν να χρησιμοποιούν τα σύγχρονα μέσα της τεχνολογίας όπως φωτογραφικές μηχανές, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, βιντεοκάμερα, ανακλαστικό προβολέα, φωτοτυπικό μηχάνημα.
επιστροφή στην αρχή της σελίδας
Να αναπτύξουν αισθήματα συνεργασίας.
Να αναζητήσουν λύσεις για σημαντικά τοπικά προβλήματα με ενεργό συμμετοχή στα δρώμενα.
Να μυηθούν στην ερευνητική μέθοδο προσέγγισης των δεδομένων
Να δημιουργηθούν ερεθίσματα και να προτείνουν λύσεις σχετικά με τα περιβαλλοντικά προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί στο χώρο του λιγνιτωρυχείου.
Αντιμετώπιση εγωκεντρικών και τοπικιστικών στάσεων και προκαταλήψεων εγκαθιδρυμένων από παλιά στις τοπικές αυτές κοινωνίες, αλλά κυρίως στην ανάπτυξη δεξιοτήτων συνεργασίας και ομαδικότητας
επιστροφή στην αρχή της σελίδας
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΑΣΤΑΣΕΩΝ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
Οικονομική: Η περιοχή του Αλιβερίου και των γύρω χωριών έχει συνδεθεί καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα με το λιγνιτωρυχείο που βρίσκεται στην περιοχή Μπρινιάς Αγίου Λουκά . Η ύπαρξη των λιγντικών αποθεμάτων ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, αλλά η ουσιαστική εκμετάλλευσή τους άρχισε κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα και συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 50 , με ιδιαίτερη ένταση κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής (1941-444. Η εξόρυξη με υπόγεια έργα στο Αλιβέρι άρχισε το 1950. Υπήρξε το πρώτο οργανωμένο, πάνω σε σύγχρονες βάσεις, λιγνιτωρυχείο στην Ελλάδα, το οποίο έγινε στα πλαίσια της ανασυγκρότησης της χώρας και σε συνεργασία της ελληνικής κυβέρνησης και της υπηρεσίας οικονομικής συνεργασίας των ΗΠΑ, από την αμερικανική εταιρεία Ebasco Services Inc , η οποία εκπόνησε μελέτη με τον τίτλο "Πρόγραμμα Ηλεκτρικής Ενέργειας της Ελλάδος" (Ιανουάριος 1950), προτείνοντας την ανάπτυξη ενός εθνικού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. Το 1953 τέθηκαν σε λειτουργία στο Αλιβέρι οι δύο πρώτες λιγνιτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα , εγκατεστημένης ισχύος 40 ΜW η καθεμιά
επιστροφή στην αρχή της σελίδας
Η δημιουργία των μονάδων αυτών , που σαν καύσιμο χρησιμοποιούσαν το λιγνίτη της περιοχής, συνέβαλε τα μέγιστα στο να συντελεστεί ο εξηλεκτρισμός της χώρας πολύ γρήγορα και δικαίως αναφέρεται σαν το "θαύμα του εξηλεκτρισμού", ώστε σε τρεις δεκαετίες η χώρα να φθάσει το επίπεδο των χωρών της Ευρώπης και εδώ και καιρό να μιλάμε για 100% εξηλεκτρισμό τόσο στην ηπειρωτική χώρα όσο και στη νησιωτική. Η μονομερής ανάπτυξη της περιοχής για μισό περίπου αιώνα στη βάση της εκμετάλλευσης των ορυχείων του λιγνίτη, της στέρησε τη δυνατότητα ανάπτυξης άλλων οικονομικών πηγών (π.χ γεωργία, τουρισμός),καθιστώντας εντονότερο στις μέρες μας το πρόβλημα της ανεργίας
επιστροφή στην αρχή της σελίδας
Κοινωνική: Το λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου και το εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής απασχολούσαν τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της περιοχής, συμβάλλοντας στην οικονομική της ανάπτυξη αλλά και στην μείωση της μετανάστευσης (εσωτερικής και εξωτερικής) λόγω της ύπαρξης εργασίας. Η λειτουργία του χαρακτήρισε τη ζωή της τοπικής κοινωνίας, διαμορφώνοντας το επάγγελμα του λιγνιτωρύχου, που η εξέλιξή του στο χρόνο επηρέασε τους ανθρώπους του χωριού στο σύνολο των δραστηριοτήτων τους( οικονομική ανάπτυξη, ανάπτυξη κοινωνικής ταξικής συνείδησης, εργατικοί αγώνες, πολιτισμικό στοιχείο αναφοράς της τοπικής κοινωνίας). Το τίμημα αυτής της εργασίας όμως ήταν βαρύ, τόσο για τις πολύ δύσκολες συνθήκες δουλειάς, όσο και για την επικινδυνότητά της ,και καταγράφηκε πολλές φορές στους τραυματισμούς και στα θανατηφόρα ατυχήματα των εργαζομένων των ορυχείων
επιστροφή στην αρχή της σελίδας
Περιβαλλοντική: Η εκμετάλλευση των λιγνιτικών αποθεμάτων δεν άφησε όμως αλώβητο και το τοπίο της περιοχής. Μεγάλες εκτάσεις καλλιεργήσιμης αρδευόμενης γης απαλλοτριώθηκαν αναγκαστικά για τις ανάγκες της επιφανειακής εξόρυξης στη θέση Πλάκες, παράπλευρα του λιγνιτωρυχείου, ενώ το πέρας της επιφανειακής εκσκαφής άφησε αλλοιωμένο το τοπίο, αναδεικνύοντας και την περιβαλλοντική διάσταση του προβλήματος.
Είκοσι σχεδόν χρόνια μετά το κλείσιμο του λιγνιτωρυχείου, τα απομεινάρια της ύπαρξής του επιζούν στη μνήμη δυο γενιών ανθρώπων (οι παππούδες και οι μεγαλύτεροι συγγενείς των μαθητών) και στις εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις οι οποίες θα μπορούσαν να συντηρηθούν και να λειτουργήσουν ως βιομηχανικό μουσείο, κατά τα πρότυπα ανάλογων μουσείων της Γερμανίας και του Βελγίου.
επιστροφή στην αρχή της σελίδας
Επιστημονική – Εκπαιδευτική: Σημαντική παράμετρος της σύντομης ζωής του λιγνιτωρυχείου είναι και το γεγονός πως μια φυσική διαδικασία που ξεκίνησε πριν από 50 εκατομμύρια χρόνια και χρειάστηκε χιλιάδες χρόνια για να ολοκληρωθεί, αναλώθηκε στη διάρκεια της ζωής δυο γενιών ανθρώπων. Αυτό καταδεικνύει στους μαθητές, με τον πιο άμεσο τρόπο, την προοπτική εξάντλησης των φυσικών πόρων (στερεά και υγρά καύσιμα) υπό την πίεση του ενεργοβόρου τρόπου ζωής που έχουμε αναπτύξει στις δυτικές κοινωνίες και προτάσσει την αναγκαιότητα της εξεύρεσης τρόπων και μεθόδων εναλλακτικής και ορθολογικής αξιοποίησης των υπαρχόντων ενεργειακών πηγών. Το θέμα παρουσιάζει εκπαιδευτικό και επιστημονικό ενδιαφέρον γιατί δίνει τη δυνατότητα για διεπιστημονική προσέγγιση, καθώς επίσης και τη βάση για μια σειρά από παιδαγωγικές δραστηριότητες , συχνά σε σύνδεση με το αναλυτικό πρόγραμμα. Οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές αλλά και πρωτίστως περιβαλλοντικές είναι οι συνέπειες του τερματισμού λειτουργίας του λιγνιτωρυχείου. Οι χώροι, τα εργαλεία και ο τρόπος εργασίας των ανθρώπων που ασκούσαν το επάγγελμα του λιγνιτωρύχου, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της κληρονομιάς της περιοχής. Οι αλλοιώσεις του φυσικού τοπίου θα συνοδεύουν πάντα τις επόμενες γενιές.
Υπάρχει φόβος ότι μαζί με τον αφανισμό αυτών των επαγγελμάτων θα αφανιστεί μέρος της ιστορίας και του πολιτισμού αιώνων του τόπου μας.
Προβάλλει έτσι άμεσα η ανάγκη για τη διατήρηση τουλάχιστο των μέσων, των εργαλείων εκείνων που χρησιμοποιούνταν και η ανάδειξη των χώρων δουλειάς, δηλαδή της μνήμης του παρελθόντος, κάτι που θα προσπαθήσει να πετύχει το πρόγραμμα αυτό
επιστροφή στην αρχή της σελίδας
ΤΟΠΙΚΗ- ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
ΤΟΠΙΚΗ: Η λειτουργία του λιγνιτωρυχείου αποτέλεσε το βασικό άξονα γύρω από τον οποίο οργανώθηκε η οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου κατά το β’ μισό του 20ου αι. Τα αποτελέσματα της βιομηχανικής ανάπτυξης αλλά και της σταδιακής αποβιομηχανοποίησης της περιοχής καταγράφονται σε όλα τα επίπεδα της τοπικής κοινωνίας (οικονομικό, περιβαλλοντικό, κοινωνικό)
ΕΘΝΙΚΗ: Η ανάπτυξη που παρατηρήθηκε σε τοπικό επίπεδο με την αξιοποίηση του λιγνιτωρυχείου, αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια για τη συστηματική ενεργειακή ανασυγκρότηση της χώρας παρέχοντας φθηνή και άφθονη πρώτη ύλη και οδήγησε σε ανάλογες εκμεταλλεύσεις και σε άλλα λιγνιτικά πεδία της Ελλάδας. Παρά την εξάντληση των τοπικών αποθεμάτων ο λιγνίτης παραμένει το βασικό καύσιμο (σε ποσοστό 75%) για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα. Τα προβλήματα της εκμετάλλευσης (κυρίως περιβαλλοντικά) είναι τέλος κοινά σε όλες τις περιοχές της χώρας που υπάρχουν λιγνιτικά αποθέματα.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ: Η εκμετάλλευση κοιτασμάτων γαιάνθρακα παγκοσμίως αποτέλεσε το αρχικό καύσιμο για την βιομηχανική ανάπτυξη, ιδιαίτερα σε χώρες με μεγάλα κοιτάσματα (π.χ Αγγλία, Ρωσσία, Νότιο Αφρική) Η βαθμιαία αντικατάσταση του άνθρακα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ή και από άλλες πηγές (π.χ πυρηνική ενέργεια) οδήγησαν πολλές από τις περιοχές εξόρυξής του στον οικονομικό μαρασμό. Τέλος τα αυστηρά όρια εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που παγκοσμίως έχουν τεθεί (π.χ πρωτόκολλο του Κιότο) περιορίζουν τη χρήση του καυσίμου αυτού. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα που ανακύπτουν στις περιοχές εξόρυξής του, είναι τέλος κοινά σε όλες τις χώρες.
επιστροφή στην αρχή της σελίδας
